In dit artikel analyseer ik de strijd rond de Rubik’s Kubus, waarin de rechter uiteindelijk oordeelde dat de unieke kleuren en grid van de kubus auteursrechtelijk beschermd zijn.
De één staart zich blind, terwijl de ander nagenoeg gedachteloos de gekleurde vakken van de kubus laat draaien tot ze met elkaar corresponderen. De Rubik kubus is al sinds 1974 één van de meest geliefde en gehate spellen van de wereld.
Met meer dan 350 miljoen kubussen verkocht is het driedimensionale logicaspel ook een enorsm succes. Het zal dan ook niet als een verrassing komen, dat sindsdien verscheidene variaties van de kubus op de markt zijn gebracht door andere speelgoedfabrikanten en handelaren. Een zo’n handelaar is leverancier van cadeauartikelen Beckx, die de Kama Sutra Cube, de Pink Cube, de Sudoku Cube, de Magic Cube en de Keychain Magic Cube verkoopt.
Kubussen in de rechtszaal
Het handelen van Beckx leidde begin dit decennium tot geruzie tussen Beck en Rubik. Rubik was van mening dat met name de laatste twee variaties een inbreuk maken op zijn auteursrechten, en eiste een verkoopverbod. Beckx stelde daarentegen dat de oorspronkelijke kubussen helemaal niet (meer) beschermd zouden zijn.
Het Gerechtshof Arnhem oordeelde (in hoger beroep) op 13 juli 2021 dat de door Rubik ontworpen kubus, met de specifieke kleurvakken in combinatie met de zwarte randjes om die kleurvlakken (de zogenoemde ‘grid’) de voor auteursrechtelijke bescherming vereiste oorspronkelijkheid bezit en dat er ten aanzien van die specifieke kubus auteursrechtsbescherming geldt.
Ellenlang conflict: Hoge Raad 1
Net als het geschil tussen Hasbro en Kreativni speelt dit conflict al vele jaren. Rubik en Beckx zijn zelfs tot de Hoge Raad en terug gegaan. Rubik had daar in de eerste plaats het auteursrecht ingeroepen van de kubus zonder (kleuren)opdruk, dus de kubus als hoofdvorm in combinatie met de samenstelling en draaiing van de 26 kleinere kubusvormige elementen.
De Hoge Raad ging in zijn arrest van 19 september 2014 mee in de opvatting van het Gerechtshof Arnhem van 25 september 2012, dat de kubus van Rubik een ‘driedimensionaal logicaspel’ vormt en dat Rubik de kubus op deze wijze ook op de markt brengt.
De elementen van de kubus waarvoor bescherming werd gezocht (dus de kubus zonder kleurenopdruk) echter, moesten als technisch functioneel bepaald worden aangemerkt, en waren derhalve onvoldoende creatief om auteursrechtelijk te worden beschermd.
De deur open voor kopieën
De Hoge Raad zette hiermee de deur open voor kopieën van de kubus van Rebik en zette hiermee de lijn voort die hij inzette in het Stokke/H3 4 en Stokke/Fikszo arrest 5 – door (ook hier) als uitgangspunt te nemen dat elementen van het werk die louter een technisch effect dienen, of te zeer het resultaat zijn van een door technische uitgangspunten beperkte keuze, van auteursrechtelijke bescherming zijn uitgesloten.
Zo is het, bijvoorbeeld, niet de bedoeling dat door het auteursrecht ideeën of wiskundige concepten worden gemonopoliseerd. Het werk is oorspronkelijk indien het een eigen intellectuele schepping van de maker / auteur betreft die de persoonlijkheid (het persoonlijk stempel) van laatstgenoemde weerspiegelt welke persoonlijkheid tot uiting komt door de vrije creatieve keuzen van de maker / auteur bij de totstandkoming ervan.
Ellenlang conflict: Hoge Raad 2
poging om de kubus zonder kleurvakken auteursrechtelijk te laten beschermen. Het Gerechtshof Arnhem ging hier echter niet in mee, maar vond wel dat de keuze voor de zogenoemde grid in de specifieke vorm, dikte en zwarte kleur in combinatie met de gekozen zes opvallende, met elkaar contrasterende specifieke kleuren wél getuigde van creatieve arbeid van Rubik en dat die daarom voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking kwam.
Het gerechtshof stelde dat de algemene keuze om iedere deelkubus aan de zichtbare oppervlakten identificeerbaar te maken weliswaar functioneel is, maar dat de wijze waarop de zes zijvlakken van de kubus worden vormgegeven, ruimte voor vrije creatieve keuzen biedt.
De conclusie was dat de breedte, de kleur en de dikte van de grid tezamen met de door Rubik gekozen kleurtinten (rood, groen, geel, blauw, wit en oranje) aan de kubus zijn oorspronkelijke karakter geven en de Magic Cube en de Keychain Magic Cube van Beckx daar te veel op lijken. Met deze kubussen werd daarmee inbreuk gemaakt op het auteursrecht van Rubik op zijn kubus, aldus de rechtbank.
Conclusie, volgens Good Law: meer duidelijkheid
Door met creatieve argumenten rechtbanken wereldwijd juridische discussies aan te gaan waar het gaat om de bescherming van (het uiterlijk van) bepaalde producten via het merk- en of auteursrecht, dragen internationale spelers en hun uitdagers bij aan de verdere ontwikkeling en verfijning van de juridische ‘ins en outs’ van juridische leerstukken. Wij, als juristen, kunnen dergelijke initiatieven waarderen. Elke casus zorgt voor een beetje meer duidelijkheid.
