Lego heeft een lange geschiedenis van juridische bescherming van haar producten. Van octrooien tot model- en merkrechten: het bedrijf benut diverse mogelijkheden om unieke ontwerpen exclusief te kunnen blijven exploiteren.
Een recente uitspraak in de zaak BB Services GmbH bevestigt dat Lego exclusieve rechten heeft op haar poppetjes. Dit biedt belangrijke inzichten voor bedrijven (zowel grote merken als kleinere ondernemers) die hun intellectuele eigendom willen beschermen.
Lego’s aanpak laat zien hoe bedrijven strategisch hun rechten kunnen benutten om zich te beschermen tegen oneerlijke concurrentie. Het verhaal van Lego begon in 1958 met een octrooi op het iconische blokje in Denemarken. Kort daarna (in Nederland in 1960) volgden octrooien in andere landen. Toen die octrooien verliepen, zette Lego in op bescherming via het modelrecht later merkenrecht.
Waar een octrooi ingaat op de technische details van een ontwerp, gaat het bij modelrecht om het esthetische uiterlijk van een ontwerp.
Dit patroon – eerst octrooirecht, daarna andere vormen van bescherming van intellectueel eigendom – herhaalt zich bij de poppetjes: Lego claimt exclusieve rechten en verdedigt deze fel tegen partijen die gekopieerde figuren willen verkopen.
De uitspraak in de zaak tegen BB Services
BB Services probeerde in 2023 de merkregistratie van Lego’s poppetje als merk door te laten halen, met het argument dat de vorm functioneel bepaald is en dus algemeen beschikbaar zou moeten zijn.
De Europese rechter wees dit op 6 december 2023 af en oordeelde dat de niet technisch bepaalde kenmerken, zoals fantasierijke of decoratieve elementen, voldoende zijn om in dit geval (de toets is streng!) merkrechtelijke bescherming te behouden. Dit bevestigt dat intellectueel eigendom bescherming kan bieden, indien er nieuwe en unieke kenmerken aanwezig zijn.
Geen eindeloze bescherming
Niet alles blijft eindeloos beschermd. Er zijn uitzonderingen. Een merk bijvoorbeeld kan wel eindeloos beschermd blijven (daarom is de toets zo streng), mits de registratie steeds wordt verlengd. Maar vaak geldt: zodra rechten, in jargon, zijn verlopen of vervallen, komt een ontwerp in het publieke domein.
Lego heeft dit in het verleden ervaren met zijn bouwstenen. Na het verstrijken van de octrooien (na 20 jaar) mochten concurrenten blokjes met dezelfde technische oplossing maken.
De uitspraak van december onderstreept dat ook de bescherming van de Lego-poppetjes geleidelijk beperkter wordt, waardoor er ruimte ontstaat voor andere ondernemers om eigen varianten te ontwikkelen.
Tegelijk is de uitspraak ook een bevestiging dat door het herhaaldelijk juridisch optreden tegen kopieën, de juridische bescherming van intellectueel eigendom zin heeft. Er is als het ware een juridische verhaallijn ontstaan – vertrekkend bij het IE-recht en dan verder naar andere rechten.
De betekenis voor ondernemers
Hiermee toont de zaak aan hoe belangrijk het is om een doordachte strategie te hebben bij het beschermen van intellectueel eigendom.
Zowel grote merken als kleinere ondernemers hebben diverse juridische mogelijkheden. Denk aan modelrechten, merkrechten of octrooien – afhankelijk van welk aspect van de innovatie bescherming behoeft en te beschermen is. Gaat het bijvoorbeeld om een nieuw uiterlijk of een unieke technische vinding?
De zaak Lego laat ook zien dat een consistente bescherming een product lang uniek kan houden, maar ook dat je als ondernemer goed moet afwegen welke route je kiest. Good Law ondersteunt bedrijven bij het maken van deze strategische keuzes en helpt hen bij het veiligstellen van hun innovaties.
Conclusie: bescherming is mogelijk, maar vraagt om strategie
Lego’s werkwijze tot slot toont dat langdurige bescherming van intellectueel eigendom haalbaar is, maar een garantie is er niet. Andere bedrijven, zoals Crocs, hebben geprobeerd een soortgelijke route te volgen, met wisselend succes.
Waar ondernemers vaak denken dat hun product uniek is, ziet een rechter dit in veel gevallen anders – bijvoorbeeld als de concurrent kan aantonen dat een vergelijkbaar product al bestond en het product dus niet zo nieuw is als gezegd.
Het belangrijkste inzicht: met een sterke juridische strategie kun je je product vaak langdurig beschermen, maar je moet goed weten in te schatten welke strategie succesvol kan zijn, welke elementen beschermenswaardig zijn en hoelang je rechten standhouden. Pick your battles.
Ondernemers die een innovatief product hebben, doen er goed aan tijdig juridisch advies in te winnen om hun intellectuele eigendom optimaal te beschermen.
